TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badanie urodynamiczne polega na pomiarze czynności tych części składowych dolnego odcinka dróg moczowych (mięsień wypieracz pęcherza, szyjka pęcherza i zwieracz zewnętrzny cewki moczowej) od których zależy prawidłowe opróżnianie pęcherza moczowego podczas oddawania moczu (mikcji). W tym celu stosuje się m.in. elektomiograf do zapisu czynności elektrycznej badanych mięśni i manometr do pomiaru ciśnienia w pęcherzu moczowym. Aparatura do wykonywania badania jest sprzężona z komputerem, który dokonuje analizy danych. Badanie urodynamiczne jest zawsze poprzedzone pomiarem przepływu (strumienia) moczu w jednostce czasu podczas mikcji, a następnie pomiarem objętości moczu zalegającego w pęcherzu moczowym.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie urodynamiczne pozwala dokładnie określić rodzaj zaburzeń prowadzących do nieprawidłowości w opróżnianiu pęcherza moczowego. Jednocześnie służy ono ustaleniu pojemności pęcherza moczowego oraz tzw. czasu pęcherzowego, czyli czasu subiektywnego odczuwania jego wypełnienia. W badaniu urodynamicznym można określić nie tylko sprawność mięśni biorących udział w opróżnianiu pęcherza moczowego, ale także prawidłowość koordynacji pomiędzy wypieraczem pęcherza a zwieraczem cewki moczowej.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
Zaburzenia mikcji, takie jak: częstomocz dzienny lub nocny, parcia naglące, oddawanie moczu w kilku porcjach, osłabienie strumienia moczu, zatrzymanie oddawania moczu.
Znaczne zaleganie moczu po mikcji.
Nietrzymanie moczu.
Odpływy moczu wsteczne pęcherzowo-moczowodowe.
Uchyłki pęcherza moczowego.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Pacjent powinien zgłosić się na badanie z dobrze wypełnionym pęcherzem ponieważ badanie rozpoczyna się od pomiaru strumienia moczu podczas swobodnej mikcji. Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie należy doprowadzić do wypróżnienia (badanie wykonuje się zwykle rano). W tym celu można kilka godzin wcześniej zastosować łagodne środki przeczyszczające lub jeśli to konieczne – lewatywę. Obecność zalegającego w odbytnicy stolca może bowiem uniemożliwić prawidłowe pomiary ciśnienia śródbrzusznego. Badania nie wykonuje się u osób z aktualnie istniejącą infekcją układu moczowego, dlatego w tygodniu poprzedzającym diagnostykę urodynamiczną pacjent powinien wykonać ogólne badanie moczu wykluczjące infekcję dróg moczowych.
JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO BADANIA URODYNAMICZNEGO
Na badanie urodynamiczne należy przyjść:
1. Z pełnym pęcherzem moczowym.
2. Wypróżnionym rano w dniu badania.
3. Zakaz spożywania płynów moczopędnych takich jak kawa, herbata? itp.
4. Można pić wodę mineralną.
5. Aktualny wynik badania ogólnego moczu to proszę zabrać ze sobą.
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Badania oceniające funkcję nerek, konieczne jest badanie ogólne moczu. Należy wykluczyć czynną infekcję układu moczowego, a w przypadku jej stwierdzenia zastosować leczenie, w oparciu o badania bakteriologiczne z posiewem moczu. U niektórych pacjentów (zwłaszcza u dzieci) istnieje potrzeba wcześniejszego wykonania badań mogących stwierdzić istnienie trwałych a nie czynnościowych zmian układu moczowego takich jak urografia lub cystoureterografia mikcyjna.
OPIS BADANIA
Badanie rozpoczyna się od pomiaru przepływu moczu. W tym celu pacjentowi poleca się oddać mocz do kalibrowanego naczynia, badający mierzy jednocześnie czas trwania mikcji. Następnie pacjentowi poleca się przyjąć pozycję na wznak z lekko rozchylonymi nogami (zwykle na fotelu urologiczno-ginekologicznym). Pacjent jest rozebrany do połowy (dolna połowa ciała). Badający podaje środek znieczulający miejscowo w postaci żelu. Następnie poprzez cewkę moczową zakłada pacjentowi cewnik do pęcherza moczowego (podobnie jak w cystoureterografii mikcyjnej, ryc. 3-4) i dokonuje pomiaru objętości wypływającego moczu. Jest to objętość moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji. (Niekiedy badanie wykonuje się poprzez wprowadzony drogą nakłucia nadłonowego specjalny cewnik, zwany cystofixem). Drugi, podobny cewnik badający zakłada pacjentowi do odbytnicy. Obydwa cewniki łączy się odpowiednimi przewodami z przetwornikami ciśnienia, co umożliwia śledzenie profilu zmian ciśnienia w pęcherzu moczowym, jamie brzusznej oraz pośrednio ocenę siły skurczu mięśnia wypieracza pęcherza. Czynność mięśni zwieraczy cewki moczowej ocenia się poprzez wykonywanie jednocześnie badania elektromiograficznego za pomocą wprowadzonej do odbytu pacjenta elektrody gąbkowej. Pierwsza faza badania urodynamicznego, zwana cystometrią, polega na powolnym wypełnianiu pęcherza moczowego roztworem wodnym 0,9% chlorku sodu poprzez założony cewnik, aż do momentu odczuwania przez pacjenta uczucia parcia na mocz. Druga faza badania (analiza ciśnienia – przepływu) polega na ocenie profilu zmian ciśnień i pomiaru strumienia moczu po zejściu pacjenta z fotela urologiczno-ginekologicznego. W czasie całego badania prowadzi się rejestrację ciśnień oraz zapis elektromiograficzny (zmian czynności elektrycznej badanych mięśni) na taśmie papierowej, co umożliwia szczegółową analizę danych. Po zakończeniu pomiarów badający kolejno usuwa pacjentowi założone uprzednio cewniki i elektrodę. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, zawsze z dołączonymi wydrukami (zapisy zmian mierzonych ciśnień i zmian elektromiograficznych).
CZAS
Badanie trwa zwykle od 30 do 40 minut
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem
Wszelkie dolegliwości związane z układem moczowym (zwłaszcza pojawiające się podczas mikcji) .
Aktualnie przyjmowane leki.
W czasie badania
Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból).
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Nie ma specjalnych zaleceń. Niekiedy lekarz prowadzący może zalecić przyjmowanie przez kilka dni antybiotyku celem zapobieżenia infekcji dróg moczowych.
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Przejściowe uczucie pieczenia i dyskomfortu przy oddawaniu moczu. Niekiedy może wystąpić infekcja dolnych dróg moczowych. Wyjątkowo rzadko może dojść do uszkodzenia cewki moczowej lub perforacji (przedziurawienia) pęcherza moczowego.
Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, także u kobiet ciężarnych.
